Afgelopen jaar hebben de acht gemeenten die samen de RES-regio Achterhoek vormen, provincie Gelderland, waterschap Rijn en IJssel en netbeheerder Liander onder het motto 'samen d'ran' onderzocht hoe en waar het beste duurzame energie kan worden opgewekt in de Achterhoek. Dit is weergegeven in de RES 1.0 die is geaccordeerd door de dagelijks besturen van de RES-partners. De ontwerp-RES 1.0 gaat nu naar de volksvertegenwoordigers die er naar verwachting in het najaar een besluit over kunnen nemen.
De RES heeft als doel klimaatveranderingen tegen te gaan
De RES is een onderdeel van het Nederlandse Klimaatakkoord die elke regio (in totaal 30) moet opleveren. Doel van de RES is om in 2030 35 TWh aan duurzame energie met zon en wind op te wekken de uitstoot van CO2 flink te verminderen. Door te veel CO2 warmte de aarde op waardoor de klimaatveranderingen erger worden, zoals wateroverlast en droogte. Dit is niet goed voor de natuur, mens en dier.
Verrijken van bestaand beleid
De Achterhoek had, voordat de RES kwam, al eigen regionaal duurzaam beleid dat in 2016 geactualiseerd was in de Regionale Uitvoeringsagenda Achterhoek (RUA). Hier ligt de basis voor de Achterhoekse bijdrage van 1,35 TWh. “Ruim een derde is al gerealiseerd door de bestaande zonne- en windparken en door projecten waarvan we weten dat die eraan komen. Het resterende deel willen we vooral met grootschalige zon-op-dak projecten realiseren en met windenergie, waarover we per gemeente afspraken hebben gemaakt. We verrijken met de RES dus het bestaande beleid,” zegt Frans Langeveld, bestuurlijk trekker van de RES Achterhoek en ook wethouder duurzaamheid in Doetinchem. Netbeheerder Liander heeft berekend dat het elektriciteitsnetwerk deze opwek aankan.
Zorgvuldige keuzes in belang van het landschap
Na de verkenning voor de RES 1.0 blijkt dat er in de Achterhoek veel ruimte is om duurzame energie op te wekken met zon en wind. “Maar”, stelt Langeveld, “we willen in de Achterhoek selectief en zorgvuldig met de ruimte en het landschap omspringen. Niet alles wat kan moeten we op dit moment ook al doen. De energietransitie is volop in beweging. Op de langere termijn zijn ook innovaties te verwachten in bijvoorbeeld opslag van elektriciteit in batterijen en het benutten van waterstof.” Deze suggesties werden genoemd tijdens sessies die gehouden zijn met inwoners, volksvertegenwoordigers en andere belanghebbenden en werden bevestigd door de resultaten van een online peiling (Swipocratie) onder de Achterhoekse bevolking. Hierin is samen met Jong RES Achterhoek opgetrokken om ook jongeren te bereiken, de belangrijkste generatie die profijt zal hebben van de RES. Uit de participatieactiviteiten kwamen ook de zorgen om de aantasting van de leefomgeving naar voren. “Dat vinden we zelf als RES-partners ook heel belangrijk”, aldus Langeveld.
Zon én wind
Om duurzame energie op te kunnen wekken en te kunnen vervoeren via het bestaande elektriciteitsnetwerk, is een opwekcombinatie van wind- en zonne-energie nodig. Langeveld licht toe: “Als de zon schijnt waait het vaak niet en andersom. We hebben beide nodig voor balans op het netwerk, maar ook om de energiekosten voor de inwoners van de Achterhoek betaalbaar te houden en rekening te houden met de leefomgeving. Alleen inzetten op zonneparken gaat ten koste van landbouwgrond, waar onze agrariërs maar ook inwoners zich zorgen over maken. Daarom kiezen we ervoor om stevig in te zetten op zon-op-dak-projecten, zoals zonnepanelen op bedrijfsdaken en boven openbare parkeerplaatsen. Daarnaast hebben we zorgvuldig een aantal mogelijke locaties opgenomen waar windturbines geclusterd kunnen worden; dit vergt minder ruimte. Hoe en waar precies, dat moet nog worden uitgewerkt in de fase naar de RES 2.0.”
Warmte
In de RES 1.0 komt ook Regionale Warmtestructuur (RWS) aan bod. Als we geen aardgas meer hebben, zijn er andere warmtebronnen nodig. De Achterhoek heeft echter weinig eigen warmtebronnen heeft om warmte te produceren ter vervanging van aardgas. De warmtekaart laat ‘slechts’ zeven potentiële warmteclusters zien in Groenlo, Winterswijk, Aalten, Ulft, Doetinchem, Didam en ’s-Heerenberg. Of en hoe warmte daar en in de rest van de Achterhoek kan worden vastgehouden en verdeeld onder huishoudens moet nog verder worden uitgewerkt. Zeker is dat voor verwarming in de toekomst in de Achterhoek elektriciteit een grote rol gaat spelen. De elektriciteitsvraag zal hierdoor sterk toenemen.
Lokaal bijdragen, lokaal profiteren
Alle partners die betrokken zijn bij de RES vinden het uitgangspunt ‘lokaal bijdragen, lokaal profiteren’ belangrijk. “We willen dat inwoners, maatschappelijke organisaties en dorpen die betrokken zijn bij de plannen of hun nek uitsteken om bij te dragen aan duurzame energieproductie, ook voor minimaal 50 procent moeten profiteren van de opbrengsten. De RES-partners hebben afgesproken om op korte termijn het plan ‘Lokaal (collectief) eigendom’ uit te werken, zodat omwonenden en lokale energiecoöperaties met dezelfde spelregels aan het stuur zitten bij de realisatie van zonne- en windparken”, licht Langeveld toe.
Vervolgproces: samen d’ran
In de RES 1.0 is de mogelijke verdeling van zon en wind op hoofdlijnen vastgelegd. “Daarmee hebben we regionaal de koers voor de komende jaren bepaald. Bij de uitvoering zijn voornamelijk de gemeenten aan zet, in nauwe samenspraak met hun inwoners. Want de concrete projecten moeten voldoen aan de lokale en provinciale omgevingsvisies en regelgeving. Dat is de juridische basis voor het wel of niet kunnen afgeven van vergunningen voor zon- en windparken. De gemeenten moeten de RES 1.0 daarom vastleggen in eigen beleid,” blikt Frans Langeveld vooruit.
Besluitvorming
Voordat de RES 1.0 concreet gaat worden, zijn eerst de gemeenteraden, provinciale staten en het Algemeen Bestuur van het waterschap na de zomerperiode aan zet om de RES 1.0 vast te stellen. Deze volksvertegenwoordigers zijn de ontwikkeling van de RES 1.0 steeds betrokken en geïnformeerd via online sessies. Het is mogelijk dat raden nog wijzigingen voorstellen. Die worden dan verwerkt in de RES 1.0, die vervolgens voor definitieve besluitvorming weer naar de raden gaat. “Door deze werkwijze is onze RES wel iets later klaar dan elders, maar we vinden het erg belangrijk dat er voldoende tijd wordt genomen. Het gaat hier wel over een belangrijk besluit voor de toekomst van de Achterhoek en de eigen gemeente”, besluit Langeveld.
*Een Terawattuur (TWh) = 1 miljard Kilowattuur (kWh). Ter referentie: een koelkast gebruikt ca. 100 kWh per jaar en een smartphone 2 kWh. Een gemiddeld huishouden gebruikt gemiddeld 3500 KWh per jaar.
Op de foto van links naar rechts: Frank Duenk (programmaleider RES Achterhoek), Thijs Huls (vertegenwoordiger Jong RES Achterhoek) en Frans Langeveld (bestuurlijk trekker RES Achterhoek en wethouder duurzaamheid in Doetinchem)
Direct naar: